Atleten getuigen over menstruatie: "Is de mannelijke wereld er wel klaar voor?"

Het taboe rond menstruatie heerst nog altijd, maar de kennis erover en bijbehorende bewustzijn gaan erop vooruit. Door rekening te houden met de cyclus kunnen atleten perfect blijven presteren. Communicatie met de trainer is daarom cruciaal. Alleen, daar wringt het schoentje soms nog. Niet bij Club YLA. Rania Boutiebi (20) praat openlijk over de omkadering en het afscheid van hun menstruatiecoach. Ook Emma Plasschaert en Ine Beyen getuigen.

Menstruatie is niet meer het taboe van weleer. De kentering is ingezet. Dat bewijst Club YLA. In 2022 hadden ze daar een menstruatiecoach aangesteld. Al bleek dat geen succesverhaal. "Met de Fitter-app redden we ons wel", zegt voetbalster Rania Boutiebi. "Maar mochten we een mannelijke coach hebben, dan zou ik me toch wat schamen. Mannen begrijpen ons minder omdat ze de kennis niet hebben. Ik ben bang dat hij onze menstruatiekwaaltjes als 'zwak' zou ervaren." We mochten Rania een dag volgen op het trainingscomplex The Nest in Roeselare.

Het anticonceptiedilemma

Het systeem van de Fitter-app wordt ook gebruikt door wielerploeg AG Insurance Soudal. Jolien D'hoore is daar een van de aanspreekpunten, maar wenste niet te reageren. Het Lotto kamp deed dat wel, met weg -en baanwielrenster Katrijn De Clercq. Ze merkt op dat er bij hen geen begeleiding is. "Ik weet niet wie ik in onze ploeg zou kunnen aanspreken. Ik zit bijvoorbeeld met een dilemma over anticonceptie. Ik nam altijd de pil door zodat ik geen last heb van bloedverlies. Maar dan neem je wel twee hormonen in. Bij een hormonenspiraaltje is dat er maar eentje. Ik overweeg om in januari de overstap te maken, maar ik maak me zorgen. Ik hoor allerlei klachten van pijn of net meer bloedverlies bij een spiraaltje. En ik ben bang dat mijn voorjaar in het water zou vallen … Gelukkig kon ik wel terecht bij de dokter van de nationale ploeg. Hij zegt dat één hormoon beter is dan twee om fluctuaties in mijn testosteronspiegel te vermijden."

"Ik ben bang dat mijn voorjaar in het water zou vallen als ik switch van de pil naar een spiraaltje. En ik kan enkel terecht bij de dokter van de nationale ploeg…"

Katrijn De Clercq (Lotto Dstny)

Zeilster Emma Plasschaert ging De Clercq al voor. Zij durfde de switch van de pil naar de hormoonspiraal wel te maken. "Vanaf mijn zestiende neem ik de pil door. In de beginjaren had ik daar wel wat last van. Soms tot drie dagen bloedverlies. Maar met de jaren wen je aan de pil en had ik bijna geen bloedingen meer. Het was ideaal om mijn ongesteldheid goed te timen voor competitie. Natuurlijk, de pil je hele sportcarrière doornemen, dat is niet gezond als je nog kinderen wil. Ik was wel bang dat mijn gewicht zou gaan toenemen met een hormoonspiraal, maar de switch verliep goed. Alleen is het moeilijker je cyclus te tracken met apps, dus ik ga puur af op mijn gevoel. Soms denk ik dat ik de ovulatie voel. Dat is wat pijnlijk en ongemakkelijk, maar in vergelijking met mijn vriendinnen vallen mijn kwaaltjes wel mee."

De kinderwens als factor om topsport vaarwel te zeggen

Toch zit Plasschaert ook met twijfels. Ze plaatst vraagtekens achter de gezondheid van anticonceptie tijdens een sportcarrière. "Ik heb een afkeer van anticonceptie. Het is toch niet alleen mijn verantwoordelijkheid om niet zwanger te worden? Ik ben 31 jaar, dan begin je je stilaan af te vragen wat belangrijker is. Sport of privé? Ik heb een kinderwens, maar zou graag nog vier jaar zeilen tot de Olympische Spelen in LA. Maar mocht het zo zijn dat ik de eerste drie jaar niet zwanger kan worden door jarenlange anticonceptie dan ga ik er wel mee stoppen. Ik wil geen kinderen op mijn 38 pas."

Lieselot Decroix, ex-renster en performance manager bij FDJ-Suez, maakte voor zichzelf uit dat ze aan kinderen wou beginnen vooraleer ze stopte met wielrennen. "Ik ben gestopt met de pil te nemen toen ik wist dat ik kinderen wou. Gelukkig, want de laatste twee jaar van mijn carrière kwam mijn menstruatie nog altijd niet terug. Finaal zette ik wel twee gezonde kinderen op de wereld, maar zo vlot liep dat dus niet. Ik moest geduld hebben."

Ook Ine Beyen koos voor het gezin. Ze zwaaide de wielersport uit in 2013. "Mijn lichaam heeft het zwaar te verduren gekregen tijdens mijn carrière. Ik menstrueerde niet meer, iets wat wel vaker voorkomt in extreme sporten als wielrennen of turnen. Ik stond veel te scherp. Alles werd afgewogen tot op de milligram. Het voelde als een overwinning om maaltijden over te slaan. Vroeger kon je daar niet over spreken. De begeleiding was er niet. Ik was echt bang en wist niet of het uitblijven van mijn regels abnormaal was. Ik had nog het geluk dat ik bij mijn ploegleidster Kristel Herremans kon gaan. Zij was mijn vertrouwenspersoon. Dankzij haar ben ik dan naar een psycholoog gegaan."  

"Mijn lichaam was niet hersteld om gezond zwanger te worden na jarenlang niet te menstrueren door te scherp te staan."

Ine Beyen (Co-commentator vrouwenwielrennen)

"Mijn lijf had al die jaren een tekort aan hormonen gekend zonder menstruatiecyclus", doet Ine Beyen haar verhaal verder. "Uit bloedwaarden bleek dat ik het RED-S syndroom had. Mijn lichaam was niet klaar om gezond zwanger te worden. Ik had te weinig energiereserves om gewoonweg te leven." Beyen moest extra hormonen nemen om die terug in balans te krijgen voor een gezonde zwangerschap, maar toch liep het mis bij poging één. "Het nieuws dat ik een miskraam had, sloeg in als een bom. Dat heeft toch een litteken achtergelaten. Je wil niet geloven dat het mislukt is. Dat het wondertje in je buik plots stopt met groeien. (zucht) Maar kijk, gelukkig heb ik daarna wel twee schatten van kinderen op de wereld kunnen zetten. Dat verzacht de pijn en doet je eerdere leed vergeten."

Decroix leeft mee met haar ex-collega en wil zelf het verschil maken als performance coach. "Ik denk dat het cruciaal is om af te stappen van het idee 'het is normaal om niet te menstrueren als topsporter'. Ik zie het dan ook als mijn job om een luisterend oor te bieden voor de menstruatie-angst bij mijn rensters. Alles moet bespreekbaar zijn, zodat we onze rensters naar de juiste artsen kunnen doorverwijzen."

Taboe doorbreken met rolmodellen als Kopecky?

Ook onze tweevoudige wereldkampioene wielrennen, Lotte Kopecky, kampt met menstruatie-angst. Dat gaf ze zelf toe toen ze afgelopen zomer ambassadrice werd van Always tijdens de Olympische Spelen in Parijs. Persverantwoordelijke van SD Worx, Gretel Coorevits, zegt dat de VRT haar heeft gevraagd om deel te nemen aan een programma over menstruatie. "Lotte weigert keer op keer, omdat ze bang is van de opvliegende pers. Ze kan en wil niet nog eens het uithangbord zijn, dat is ze al voor het vrouwenwielrennen. Ik heb ze zelf al proberen overtuigen om toch te getuigen en zo het taboe te doorbreken, maar het is haar recht om gevoelige informatie privé te houden."

Toch is er discussie of menstruatie nog wel een taboe is. Niet getuigen betekent niet dat sporters zich schamen. Het behoort tot de privésfeer van atleten en dat moet gerespecteerd worden. Demi Vollering en Jutta Leerdam kozen er wel voor om hun verhaal openlijk te delen. Coorevits was ooggetuige in de perszaal na Luik-Bastenaken-Luik in 2022. "Demi vertelde dat ze ongesteld was geworden tijdens de wedstrijd. Het was muisstil in de zaal. De monden van alle mannelijke journalisten vielen open. Er kwam geen enkele vraag meer…" 

Misschien is de mannelijke journalistieke wereld er nog niet klaar voor?"

Yvonne Van Gennip (ex-schaatsster)

Ook Yvonne Van Gennip, drievoudig goudenmedaillewinnares in het langeafstandsschaatsen op de Spelen van 1988 en staflid van Team NL op de Olympische Spelen, hekelt de pers. "Jutta durfde het aan om haar menstruatiepijn in te roepen als excuus voor een mindere wedstrijddag op het ijs. De journalisten waren verbaasd en gingen er niet verder op in. Misschien is de mannelijke wereld er niet klaar voor?"

Inhaalmanoeuvre in België: Sport Vlaanderen introduceert 'Verander de Regels'

Bij ons getuigden enkel actieve atleten Rani Rosius en Emma Meesseman in de Sporza Sportman/vrouw reportage. Maar er is beterschap op komst. Minister van Sport, Annick De Ridder (N-VA) kondigt schriftelijk aan dat Sport Vlaanderen een tool heeft ontwikkeld die begin 2025 gelanceerd wordt. "Met 'Verander de Regels' wil Sport Vlaanderen jeugdtrainers bijscholen. Deze sessies moeten trainers handvaten aanreiken om het taboe rond menstruatie te doorbreken. Met activiteiten onder het project 'Geef Tieners een Stem' worden speelsters en coaches geïnformeerd over sport, biologie en menstruatie. Met als doel: maak van de sportclub een plaats waar tieners zich voldoende op hun gemak voelen om over menstruatie te praten." Zo volgt Vlaanderen het Amerikaanse voorbeeld van 'Sport Your Period', een campagnevideo waar wereldkampioene voetbal Megan Rapinoe aandacht brengt voor menstruatie bij tienermeisjes. Zo blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Minnesota dat de helft van de meisjes stopt met sporten omwille van menstruatie.

Emma Plasschaert vindt dit een stap in de goede richting, want ze herkent de problematiek maar al te goed. "Toen ik jong was durfde ik ook niet praten met mannelijke trainers, die dan ook nog eens vaak boven de veertig jaar oud zijn. Menstruatie is iets heel persoonlijks en je denkt: 'hij gaat dat raar vinden of me niet eens begrijpen'. Als twaalfjarig meisje wist ik niet wat te doen op het water. Ik ben lang bang geweest om door te lekken als ik lange traingingsdagen had op het water, terwijl dat eigenlijk geen issue is met een strak donker surfpak aan hé. En zelfs later had ik het lastig om te praten met mijn al iets oudere trainer. Die mentaliteit is anders. Heel chill en als ik me niet goed in mijn vel voel is het makkelijk om het op mijn menstruatie te steken."

"Ik ben lang bang geweest om door te lekken als ik lange traingingsdagen had op het water, terwijl dat eigenlijk geen issue is met een strak donker surfpak aan hé"

Emma Plasschaert (zeilster)

"Nu ben ik wel omringd door een vrouwelijke fysio, psycholoog en gynaecoloog", is Plasschaert opgelucht. "Ik train ook efficiënter. Drie uur in plaats van zeven, dus geen hele dag meer op het water. En ik doe ook nog maar één krachttraining meer per maand omdat ik soms last heb van draaiingen en een lage bloeddruk. Met mijn coach Ward praat ik gemakkelijk een op een. Zeilstages scheppen echt een band. De interactie is er op fysiek en mentaal vlak. We passen de intensiteit van mijn trainingen gewoon aan aan mijn gevoel."